NATO’nun 1999’daki Yugoslavya harekatıyla başlayan ve binlerce kişinin bomdarımanlarla ölmesine yol açan süreç sonucunda 2008’de Sırbistan’dan tek taraflı bağımsızlık ilan eden Kosova’daki meseleler bitmiyor.
Sırbistan, tek taraflı bağımsızlığını ilan eden Kosova’yı kendi toprağı olarak görüyor. ABD ve Batılı ülkelerin birçok dahil olmak 100’den fazla ülke, Kosova’nın bağımsızlığını tanırken Rusya, Çin ve Avrupa Birliği’ne (AB) üye 5 ülke ise Kosova’nın bağımsızlığını tanımıyor.
Belgrad’la yakın bağlarını koruyan Kosova’daki Sırpların Priştine’deki hükümet gerginliğinin temelinde ise hükümetin Sırp nüfusun çoğunlukta olduğu kuzeyde daha fazla denetim sağlama teşebbüsleri yatıyor.
Son olarak Kosova hükümeti Sırbistan’ın vermiş olduğu ve Sırpların kullanmayı tercih ettiği araç plakalarını yasaklama ve zorla Kosova plakalarıyla değiştirme kararı almış bu durum 2022’nin son aylarında bölgede tansiyonu tırmandırmıştı. Sırbistan ordusunun alarma geçmesi ve milletlerarası baskının akabinde Kosova Başbakanı Albin Kurti, plaka kararnamesini askıya almıştı.
Belirli aralıklarla karşı karşıya gelen Sırbistan ve Kosova, AB arabuluculuğunda 2011’de başlatılan Belgrad-Priştine Diyalog Süreci kapsamında alakaların olağanlaşması ve nihayetinde iki ülkenin birbirini tanıması için ortak bir yol bulmaya çalışıyor.
AB Dış Münasebetler ve Güvenlik Siyaseti Yüksek Temsilcisi Borrell, geçtiğimiz Mart ayında Kosova ve Sırbistan’ın iki ülke ortasındaki ilgilerin olağanlaşmasına yönelik yol haritası üzerinde uzlaşıldığını açıklamıştı. Kamuoyunda ‘Fransız-Alman Planı’ olarak bilinen 11 unsurluk mutabakatın uygulanmasına ait olarak hazırlanan muahede ekinin görüşüldüğü tepeye Kurti ve Sırbistan Cumhurbaşkanı Vucic’in yanı sıra Josep Borrell ve AB Belgrad-Priştine Diyaloğu Özel Temsilcisi Miroslav Lajcak katıldı.
Kosova’nın kuzeyinde ne oluyor?
Ancak Kosova’nın kuzeyinde çoğunlukla Sırpların yaşadığı Leposaviç, Zveçan ve Zubin Potok belediyeleri için düzenlenen seçimler krizi tekrar alevlendirdi. Kosova’daki Sırplar seçimleri boykot etme kararı aldı. Bölgede kayıtlı 45 bin 95 seçmenden yalnızca 1.567’sinin (yüzde 3,47) oy kullandı. Ve sonucunda 23 Nisan’daki belediye seçimlerini Arnavut siyasi partilerinin adayları kazandı.
Sırbistan Cumhurbaşkanı Vucic de 13 Nisan’da Kosova’daki Sırplarla yaptığı görüşmenin akabinde boykota takviyesini açıklayarak, Kosova’nın kuzeyinde oluşacak yeni lokal idarelerin yüzde 2 oranındaki Arnavutlar tarafından seçileceği için legal saymayacaklarını söz etmişti. Vucic, Kosova’daki Sırpların seçimleri boykot etmesinde yalnızca Priştine’nin değil, tıpkı vakitte Brüksel Muahedesinin uygulanmasının ve özerklik haklarına sahip Sırp Toplulukları Cemiyetinin kurulmasının garantörü olan AB’nin de sorumlu olduğunu belirterek, “Belgenin altına imza attılar, Catherine Ashton (eski AB Yüksek Temsilcisi) imzaladı fakat uygulanmadı. Fakat onlara nazaran 9.5 yıllık müddette her fırsatta uygulanan baskı, korkutma ve zorbalıktan tekrar Sırplar hatalı. Birkaç gün evvel Strpce yakınlarında iki çocuk Jovanovic’i (taksi şoförü) öldürmeye çalıştı ve bu şartlarda seçimlere mi katılacağız?” diye konuştu.
Nihayetinde bölge halkı da adil olmayan seçimlerle belediyeyi yönetmek isteyen Arnavut kökenli liderlere karşı ayaklandı. 26 Mayıs’tan itibaren Leposaviç, Zveçan ve Zubin Potok bölgelerinde belediye binalarının etrafını sarmak isteyen polis ile Kosovalı Sırplar ortasında çatışmalar başladı.
NATO gücü müdahale etti
Olaylara NATO’nun Kosova’daki Barış Gücü’nün (KFOR) de katılması şiddeti artırdı. Kosova polisinin belediye binalarından çekilmesini ve yeni seçilen Arnavut belediye liderlerinin vazifelerine başlamamasını talep eden Sırplar, 29 Mayıs sabah saatlerinden itibaren de Zveçan Belediyesi önünde buluştu.
Kosova polisi ve KFOR, belediye binalarını tel örgülerle çevirdi ve bölgedeki işçi sayısını arttırdı. Sırplar direnince KFOR, protesto düzenleyen Sırpları biber gazı kullanarak dağıtmaya çalıştı. Bu atak ile şiddetlenen ortamda en az 52 Sırp’ın yanı sıra İtalya ve Macaristan’dan gelen 41 KFOR askeri de yaralandı.
KFOR, Kosova’nın kuzeyinde gerginliğin yükseldiği bölgede varlığını artırdığını bildirdi.
Vucic: Sırplar ile NATO karşı karşıya geldi
Sırbistan Cumhurbaşkanı Vucic, Kosova’nın kuzeyindeki Zveçan Belediyesi önünde Sırplar ile KFOR birlikleri ortasında yaşanan arbedenin akabinde başşehir Belgrad’da basın toplantısı düzenledi.
Kosova’daki Sırpların, Kosova Başbakanı Albin Kurti’nin “emriyle” seçilen belediye liderlerine olan memnuniyetsizliklerini lisana getirmek için toplandıklarını söyleyen Vucic, “Aylardır, Kurti’nin tek gayesinin çatışma olduğunu ve bölgede kan dökülmesini amaçladığını anlatmaya çalıştım. Tam da istediği üzere oldu ve Sırplar ile NATO karşı karşıya geldi” dedi.
Vucic, “KFOR, Kosova Özel Birliklerine ilişkin araçların etrafında bulunan Sırpların dağılmasını istedi. Bu talebin yerine getirilmemesi üzerine KFOR ve Sırplar ortasında arbede yaşandı. Lakin, Kosova Özel Birliklerine ilişkin bir asker, bakın KFOR değil, diz çökme konumunda elindeki tüfekle ateş açtı. İki kurşun bir Sırp’ı yaraladı. Sırplar da bunu üzerine taşlarla yanıt verdi” diye de ekledi.
Sırp ordusu hazır
Vucic, Sırbistan ordusunun, Kosova hududunda “gerekli görülen” yerlerde konuşlandığına da işaret etti.
Vucic, milletlerarası kurumlara da Kurti’nin yapmak istediklerini anlamaları noktasında ikazda bulunarak, “Kosova’daki Sırpların ölmesine, sürgün edilmesine müsaade vermeyeceğiz. Bugün size anlattıklarımın hepsi gerçek” diye konuştu.
Quint ülkeleri olarak bilinen ABD, Fransa, İtalya, Almanya ve Birleşik Krallık da bir açıklama yayımlayarak, ‘seçilmiş’ Arnavut belediye liderlerinin, kendi topluluklarının tüm üyelerini temsil etme ve onlara hizmet etme konusundaki sorumluluklarını göstermek için itidal gösterme daveti yaptı.
Lavrov: Avrupa’nın merkezinde büyük bir patlama yaklaşıyor
Kosova ile Sırbistan ortasındaki çatışmanın son şiddetlenmesinin ‘Avrupa’nın merkezinde büyük bir patlamaya’ dönüşebileceğine dikkat çeken Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov da “Durum kaygı verici, lakin Batı bir formda kendi fikrini söz eden herkesi büsbütün boyun eğdirmek için bir rota belirlemiş durumda” vurgusunu yaptı.
Rus bakan, ‘tüm devletler için eşit ayrılamaz güvenlik’ sağlayacak ve NATO’yu bölgeye hakim olma hakkından yoksun bırakacak ‘jeopolitik bir çözüme’ ihtiyaç olduğunu vurguladı.
Türk Dışişleri: Kosova’nın kuzeyinde yaşanan olayları kaygıyla takip ediyoruz
Türk Dışişleri Bakanlığı da Kosova’daki olaylarla ilgili bir açıklama yayınladı. Açıklamada “Yaşanan olayları tasayla takip ediyoruz. Kelam konusu olaylar bölgesel güvenlik ve istikrara ziyan vermektedir. Tüm taraflara şiddet olaylarından kaçınma ve tansiyonu tırmandıracak hareketlerde bulunmama daveti yapıyoruz” denildi.
Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan yazılı açıklamada, Kosova’nın kuzeyinde yaşanan olayların tasayla takip edildiği, kelam konusu olayların bölgesel güvenlik ve istikrara ziyan verdiği belirtildi.
Tüm taraflara şiddet olaylarından kaçınma ve tansiyonu tırmandıracak hareketlerde bulunmama daveti yapılan açıklamada, “Kosova Barış Gücü’nün (KFOR) olayların tırmanmasını engelleme tarafındaki yapan rolünü takdirle karşılıyoruz. Çıkan olaylarda birtakım KFOR askerlerinin hafif yaralandığını hüzünle öğrendik” sözlerine yer verildi. Açıklamada, bölgede tansiyonun azaltılmasının, kalıcı barış ve istikrarın tesis edilebilmesinin yegane prosedürünün, hala yürütülmekte olan diyalog sürecinde ilerleme sağlanması olduğu vurguladı.
NATO ve AB görüştü
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Avrupa Birliği (AB) Dış Münasebetler ve Güvenlik Siyaseti Yüksek Temsilcisi Josep Borrell ile bir müddettir gerginliğin arttığı Kosova hakkında görüştü.
Kosova ile Sırbistan ortasında olağanlaşmayı öngören AB öncülüğündeki Belgrad-Priştine Diyaloğu’nun çabucak çalıştırılması gerektiğini vurgulayan Stoltenberg, bunun barış ve olağanlaşma için tek yol olduğunu söz etti.
Stoltenberg, “Priştine gerginliği düşürmeli ve tek taraflı, istikrarı bozucu adımlar atmamalı” ifadesini kullanarak, KFOR’un inançlı ortamı sağlamaya devam edeceğinin altını çizdi.
Sırbistan ile Kosova ortasındaki sorunlar
Kosova ihtilafı yüzyıllara dayanıyor. Sırbistan, bölgeyi devletinin ve dininin kalbi olarak görüyor. Kosova’da çok sayıda Ortaçağ’dan kalma Sırp Ortodoks Hıristiyan manastırı bulunuyor. Sırp milliyetçileri, 1389’daki Osmanlı’ya karşı I. Kosova Muharebesi’ni ulusal çabasının bir sembolü olarak görüyor.
Çoğunluğu Müslüman olan Kosovalı Arnavutlar, Kosova’yı kendi ülkeleri olarak görüyor ve Sırbistan’ı ‘işgal ve baskıyla’ suçluyor. Ayrılıkçı Arnavut milliyetçilerinin Kosova Kurtuluş Ordusu (UÇK) adı altında 1998’de başlattığı isyana, Slobodan Miloşeviç’in liderliğindeki Belgrad’ın müdahalesine karşı NATO devreye girdi. 78 günlük bombadırmanı içeren NATO harekatı ile binlerce kişi öldü ve Belgrad’ın bölge üzerindeki denetimi sona erdi. Daha sonra ABD’nin Balkanlardaki en büyük askeri üssü Bondsteel Kampı Kosova’da kuruldu.
Bugün de Kosova hükümetinin azınlıkta kalan Sırplara yönelik baskılarıyla daima tansiyon ve çatışmalar yaşanıyor.
