Paraguay 70 yıldır iktidardaki partinin kaderi için sandık başında: Sonuç Tayvan’ı da ilgilendiriyor

Paraguay’ın 7.5 milyonluk nüfusunun 4.8 milyonunun bugün sandık başına çağrıldığı seçimde gözler 2010’lardaki kısa bir orta dışında 70 yıldan uzun müddettir iktidarda olan Colorado Partisi’nin akıbetinde.

En çok oyu olan kazanacak

Güney Amerika’nın küçük ülkesinin halkı yaygın yolsuzluk, artan cürüm ve ekonomik eşitsizlikle uğraş arayışı içinde devlet lideri, devlet lideri yardımcısı, 45 senatör, 80 milletvekili ve 17 vali seçiyor.

Seçim tek turlu olduğundan 13 devlet lideri adayı içinden en çok oyu olan koltuğa oturacak.

Muhalefet koalisyonu 14 partiden oluşuyor

Anayasa gereği yalnızca tek devir vazife yapabilen Devlet Lideri Mario Abdo Benitez’in yerini almak için öne çıkan isimler ise Colorado Partisi’nin adayı Santiago Peña ile 14 muhalefet partisini biraraya getiren merkez sol koalisyon Yeni Paraguay İçin Ulusal Diyalog’dan (Concertacion Nacional) Efrain Alegre.

Muhalefet başkanı 3. sefer devlet başkanlığına aday

Anketler, bunun son devirlerin en başa baş seçimi olacağını öngördü. Latin Amerika ülkelerindeki son seçimler vazifedeki önderleri, iktidardaki hükümetleri gönderme eğilimine girmişken, Paraguay’daki anketler Kongre’de ikinci büyük güç Liberal Parti’nin başkanı ve 3. sefer devlet başkanlığı adayı olan 60 yaşındaki avukat Efrain Alegre az farkla önde gösterdi.

1947’den beri iktidardaki parti

Alegre’nin baş rakibi ise Colorado Partisi’nin 1947’den beri diktatörlük aracılığıyla ve 1989’da demokrasinin tesisinden bu yana neredeyse kesintisiz iktidarını sürdürmeyi uman 44 yaşındaki ekonomist ve eski maliye bakanı Santiago Pena.

Ekonomi ve dış siyasette farklılık gösterseler de, iki rakip de ezici çoğunlukla Katolik ülkenin toplumsal siyasetleri bakımından kürtaj ve eşcinsel evlilik aksisi muhafazakarlar.

Seçim merkezleri iştirak davetleri eşliğinde açılırken, başşehir Asuncion’da birinci oy kullananlardan biri olan Devlet Lideri Abdo, “Katılım ne kadar yüksekse, demokrasinin meşruiyeti de o kadar yüksek olur” dedi.

Alegre’den Tayvan’ın tanınması siyasetini değiştirme sözü

Paraguay, Çin yerine Tayvan’ı tanıyan yalnızca 13 ülkeden biri olduğundan, seçim sonuçları memleketler arası bağlar açısından değerli sonuçlar doğurabilir.

Kampanya sırasında seçimi kazanırsa Tayvan’ın tanınması siyasetini gözden geçireceğine dair kelam veren Alegre, AFP’ye de şunları söyledi:

Çin ile Tayvan ortasında kıymetli bir diplomatik savaş alanı haline gelen Latin Amerika’da eğilim Taipei’den Pekin’e döndü.

Kosta Rika 2007, Panama 2017, El Salvador 2018, Nikaragua 2021’de Tayvan’ı bırakıp Çin’i tanıdığını duyurdu. Son olarak Mart 2023’te Honduras, Tayvan yerine Çin Halk Cumhuriyeti’ni (ÇHC), Çin’in temsilcisi olarak tanıdığını duyurdu. Açıklamada “Honduras hükümeti, dünyada tek bir Çin olduğunu ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin Çin’in tamamını temsil eden tek yasal hükümet olduğunu tanır” denildi.

Pena ‘Tayvan’la devam, Kudüs’e büyükelçilik’ dedi

Paraguay’daki seçim kampanyası sırasında iktidarın adayı Pena, Tayvan ile bağları sürdürme taahhüdünün üstüne İsrail Büyükelçiliğini Tel Aviv’den Kudüs’e taşıyacağını söyleyerek Araplarla alakalara de tuz biber ekti.

Paraguay daha evvel 2018’de büyükelçiliğini Kudüs’e taşımıştı, fakat aylar içinde kararından çark etmişti.

Pena ise “Evet, seçilirsem, Kudüs’e geri dönerim” dedi.

İktidar partisinin anahtar ismine ABD yaptırımı

Kampanya sırasında Alegre, bilhassa Colorado Partisi’ndeki yolsuzluğu amaç aldı.

Yakın vakitte Colorado Partisi’nin üst seviye üyelerinden ikisi rüşvet ve Lübnan Hizbullahı üzerinden ‘teröre destek’ suçlamasıyla ABD yaptırımlarına maruz kaldı. Bunlar ortasında Pena’nın siyasi akıl hocası eski Devlet Lideri Horacio Cartes de var. Cartes Colorado’nun finans şefi olduğundan, ABD yaptırımlarına uğraması, partinin kasasını da boş bıraktı.

Paraguay, Milletlerarası Şeffaflık Örgütü’nün Yolsuzluk Algıları Endeksi’nde 180 ülke ortasında 137. sırada yer alıyor.

Hem büyüme hem yoksullaşma

Seçime damga vuran öbür problemlerin başını yoksulluk, toplumsal eşitsizlik ve tırmanan cürüm sorunu geliyor.

Paraguay Merkez Bankası’na nazaran GSYİH’nin 2023’te yüzde 4.8 büyümesi bekleniyor ki, bu, Latin Amerika’daki en yüksek oranlardan biri.

Ancak yoksulluk, nüfusun yaklaşık dörtte birini vururken, Alegre, “Ülke ayrıcalıklı beşerlerle dolu. Beşerler ayda 100 milyon guarani (yaklaşık 14 bin ABD doları) kazanırken öbürleri açlıktan ölüyor” dedi.

Yoksullardan seçime katılmama tepkisi

Özellikle yerli kümeleri ve bakımsız gecekondu mahallelerinin sakinleri kendilerini ihmal edilmiş hissediyor.

Evlerini sel bastığından beri başşehrin Tacumbu gecekondu mahallesinde eşi ve üç çocuğuyla harap bir ahşap kulübeyi paylaşan Albino Cubas, AFP’ye “Seçimle ilgilenmiyorum. Oy vermeyeceğiz. Fakirler için önemli bir teklif görmedim” dedi.

‘Bu defa epey garip bir belirsizlik duygusu var’

Kamu siyasetlerini destekleyen bir küme olan PRO Desarrollo Paraguay’ı yöneten siyasi danışman Sebastian Acha ise “Önceki seçimlerde Colorado daima zaferden emindi, lakin bu kere epey garip bir belirsizlik duygusu var” değerlendirmesini yaptı.

Uyuşturucu kaçakçılığı ve organize kabahat arttı

Brezilya, Bolivya ve Arjantin ortasında yer alan karayla çevrili Paraguay, Avrupa’ya giden uyuşturucular için kıymetli bir transit haline de geldi.

Mafyayla uğraş eden bir savcı, kabahatle gayret eden bir belediye lideri ve bir gazetecinin 2022’de kartellerin hesaplaşması sırasında öldürülmesinin eşliğinde organize hatadaki tırmanış da başlı başına telaş kaynağı.