Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dr. Öğr. Üyesi Cem Dinar, tüketicilerin haklarının korunmasının lakin tüketicilerin kanunla belirlenen haklarını bilmesi ve aramasıyla mümkün olabileceğini belirterek tüketici şikâyetlerinin, üreticileri daha kaliteli bir üretime yönelteceğini tabir etti.
Gün geçmiyor ki bir eser yahut hizmetle ilgili memnuniyetsizliğimiz yahut mağduriyetimiz olmasın. Bu mağduriyetlere karşı bizi koruyan yasalar bulunuyor. Her yıl 15-21 Mart tarihleri ortasında bedellendirilen Tüketiciyi Müdafaa Haftası da, üreticiye ve tüketiciye, tüketici haklarını hatırlatmak üzere bedellendiriliyor.
Birleşmiş Milletlerin, 15 Mart 1985’te “Tüketici Kozmik Bildirgesi”ni ilan etmesiyle her yıl 15 Mart ile başlayan devir Tüketiciyi Müdafaa Haftası olarak kutlanıyor. Türkiye’de ise tüketicinin korunmasına yönelik birinci olarak, 8 Mart 1995’te, 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK) yayımlandı ve üzerinde yapılan değişikliklerle 2013 yılında 6502 sayılı TKHK. ile son halini aldı.
En Çok Ayakkabılar Şikâyet Ediliyor
Ticaret Bakanlığı’nın bilgilerine nazaran, 1995 yılından bugüne kadar, 28 yılda yaklaşık 17 milyon uyuşmazlık yargıya intikal etmeden tüketici hakem heyetleri tarafından karara bağlandı. Tüketici Hakem Heyetlerine 2023 yılında toplam 727 bin 630 adet müracaat yapılırken bunlardan 707 bin 814’üne ait karar verildi. Tüketici hakem heyetlerince 2023 yılında karar verilen müracaatların toplam mali bedeli yaklaşık 3,9 milyar lira oldu.
Toplam müracaatların yaklaşık yüzde 12,5’i (90 bin 918 adet başvuru) ayakkabıya ait olarak gerçekleşti. Bunu yüzde 5,29 ile cep telefonu (38 bin 521) ve yüzde 5,26 ile kredi kartı üyelik fiyatları (38 bin 252) müracaatları izledi. Öteki şikâyet hususları ise yüzde 4,55 ile kıyafet (33 bin 93), yüzde 4,35 ile internet abonelikleri (31 bin 629), yüzde 3,98 ile mobilya (28 bin 952) ve yüzde 2,61 ile GSM aboneliği (18 bin 991) oldu.
“Tüketici Şuuru Yaygınlaşmalı”
15-21 Mart Tüketici Hakları Haftasına ait açıklamalarda bulunan Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dr. Öğr. Üyesi Cem Dinar, TKHK yayınlanmadan evvel de, Borçlar Kanunu’ndaki düzenlemelerle, tüketicilerin haklarının korunduğunu anımsatarak bu kanunda da yeniden tüketicinin korunmasına ait düzenlemeler olduğunu lisana getirdi. Tüketicilerin aldıkları mal yahut hizmetlerden kaynaklanan mağduriyetleri ve memnuniyetsizlikleriyle ilgili kesinlikle şikâyette bulunmaları gerektiğini vurgulayan Dr. Öğr. Üyesi Dinar, “Tüketicilerin toplumsal şuurunun yaygınlaşması gerekmektedir. Bu sayede, kanunun uygulanması da daha âlâ sonuçlar verecektir. Zira her müracaat sonucunda, mal ve hizmet sağlayıcıları, daha kaliteli ve nitelikli mal üretmeye ve hizmetler sağlamaya yöneleceklerdir. Hasebiyle, Kanun’un tüketicileri muhafazası, fakat onların haklarını bilmesi ve aramasıyla korunabilecektir” dedi.
Şikâyet Başvurusu Ücretsiz
Tüketicinin rastgele bir mağduriyetinin olması durumunda “Tüketici Hakem Heyeti” yahut “Tüketici Mahkemelerine” başvurabileceğine işaret eden Dinar, bu müracaatlardan fiyat alınmadığını anımsattı. Şikâyet müracaatlarının, Heyet’e yapılması halinde, müracaat tarih ve sırasına nazaran en geç üç ay içinde görüşülüp, karara bağlanacağına; Mahkeme’ye dava açılması halinde ise, yeniden müracaat tarih ve sırasına nazaran 6 ay içinde karara bağlanacağına işaret eden Dr. Dinar, süreçle ilgili şu bilgileri verdi:
. Tüketici Hakem Heyeti’ne müracaat, ikametgâhınıza yakın heyete şahsen yahut e-devletten yapılabiliyor.
. Müracaat sırasında dilekçenize ek olarak, fatura, fiş, inceleme raporu üzere evraklar ibraz edilmeli.
. Tüketici Hakem Heyetleri’ne yapılacak müracaatlarda, Büyükşehir statüsünde olan vilayetlerde, kıymeti 6 bin 920 Türk Lirası’nın altında bulunan uyuşmazlıklarda İlçe Tüketici Hakem Heyetleri, yeniden Büyükşehir statüsünde olan vilayetlerde, bedeli 6 bin 920 Türk Lirası ile 10 bin 390 Türk Lirası ortasındaki uyuşmazlıklarda Vilayet Tüketici Hakem Heyetleri ve Büyükşehir statüsünde olmayan vilayetlerin merkezlerinde ve bağlı ilçelerde bedeli 10 bin 390 Türk Lirası’nın altında bulunan uyuşmazlıklarda, Vilayet Tüketici Hakem Heyetleri vazifelidir. Lakin, bu yerlerden alınan sonuçlara karşın, tüketici, bu uyuşmazlığı Tüketici Mahkemeleri’ne de götürebilir.
. Belirtilen ölçülerin üzerinde bir uyuşmazlık kelam konusu ise tüketici, direkt Tüketici Mahkemeleri’ne başvurabilir. Açılan dava, müracaat tarih ve sırasına nazaran en geç altı ay içinde karara bağlanır.
Tüketicinin Sahip Olduğu Haklar
Dr. Öğr. Üyesi Cem Dinar, tüketicinin sahip olduğu hakları ise şöyle sıraladı:
. Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek mukaveleden dönme,
. Satılanı alıkoyup, ayıp oranında satış bedelinden indirim isteme,
. Çok bir masraf gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ilişkin olmak üzere satılanın fiyatsız onarılmasını isteme,
. İmkân varsa, satılanın ayıpsız bir misli (başka bir malla) ile değiştirilmesini isteme.
. Tüketici, tamirat ve malın ayıpsız bir öbür malla değiştirilmesi haklarını, üretici yahut ithalatçıya karşı da kullanabilir.
. Türk Borçlar Kanunu’nda da benzeri seçimlik haklar bulunuyor ve tüketici bunları kullanabiliyor.
. TKHK’nın 15. unsurunda düzenlenmiş olan seçimlik haklara nazaran de tüketici, hizmetin yine görülmesi, hizmet sonucu ortaya çıkan yapıtın fiyatsız tamiri, ayıp oranında bedelden indirim yahut mukaveleden dönme haklarından birini kullanabilir.
. Tüketici bu haklara ek olarak Türk Borçlar Kanunu uyarınca tazminat da talep edebilir.
. Bütün bunların dışında, tüketici yedi gün içinde rastgele bir münasebet göstermeksizin yahut ceza ödemeksizin cayma hakkını kullanabilir. Şayet kelam konusu eser tüketici kredi kontratı ise cayma hakkındaki müddet on dört gündür.
. Tüketici ile yapılan kontratta haksız koşullar kelam hususuysa, kontrat, haksız kurallar olmaksızın geçerli olur.
. Kontrat koşullarının, tüketicinin anlayabileceği açık ve anlaşılır bir lisanla söz edilmiş olması gerekir.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
