Ukrayna barışı için yol haritası sunan, Suudi-Arabistan-İran normalleşmesine arabuluculuk yaparak Arapların Suriye’yle olağanlaşmasını de sağlayan, İsrail-Filistin ihtafına arabuluculuk teklif eden Çin, artık de Orta Asya ülkeleriyle tepe düzenledi.
İpek Yolu’ndan Yol ve Kuşak’a
İki günlük tepe için dün eski İpek Yolu’nun başlangıç noktası Şian’ın kuzeyinde, Çin’de 7. ve 10. yüzyıllar ortasında karar süren Tang Hanedanı anısına inşa edilen Cennet Parkı içindeki Mor Bulut Köşkü’nde görkemli bir açılış merasimi düzenleyen Çin Devlet Lideri Şi Cinping’in davetine icabet eden başkanlar şunlar:
Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman, Türkmenistan Devlet Lideri Serdar Berdimuhamedov ve Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev.
Mesmerizing show in Xian for the China-Central Asia Summit.
Chinese President Xi Jinping with the five leaders from Kazakhstan, Kyrgyzstan, Uzbekistan, Turkmenistan and Tajikistan.
A multipolar world where every region and country is important in its own ways. pic.twitter.com/BXMS7QQMLx
— S.L. Kanthan (@Kanthan2030) May 18, 2023
Pekin’in bölgesel bağlar açısından ‘dönüm noktası öneminde’ diye nitelediği Çin-Orta Asya doruğunda yeni periyotta işbirliğinin rotası belirlenmeye çalışıldı.
Şi, bugünkü konuşmasında, bölgedeki ‘üç kötülük’ diye tanımladığı ‘ayrılıkçılık, terörizm ve aşırılık’ konusunda güvenlik işbirliğini genişletme gereğinden kelam ederken şu vurguyu yaptı:
“6 ülke, bölge ülkelerinin iç işlerine dışarıdan müdahale edilmesine ve ‘renkli devrimleri’ kışkırtma teşebbüslerine kararlılıkla karşı çıkmalı.”
Orta Asya, Çin’in trilyon dolarlık global altyapı projesi Kuşak ve Yol Girişimi’nin kıymetli bir halkasını oluştururken, Çin-Orta Asya ticareti 2022’de 70 milyar dolara ulaşıp 2023’ün birinci çeyreğinde geçen yılın tıpkı devrine nazaran yüzde 22 arttı.
Xi Jinping calls on China and Central Asia to "fully unleash" their potential in trade, economic and infrastructure cooperation.
The Chinese leader was wrapping up a landmark summit with heads of state from the strategically vital regionhttps://t.co/yiv3jMySkN pic.twitter.com/LqJAwxlcJI
— AFP News Agency (@AFP) May 19, 2023
Hem klasik hem yeni dallarda işbirliği çağrısı
Çin ile Orta Asya’nın ticaret, iktisat ve altyapı işbirliğindeki potansiyellerini tam olarak devreye sokup kullanmaları daveti yapan Şi, şu bildirileri verdi:
“Ülkelerimiz iktisat, ticaret, sanayi kapasitesi, güç ve ulaşım alanlarındaki klâsik işbirliğinin potansiyelini tam olarak ortaya çıkarmalı. Yanısıra finans, tarım, yoksulluğun azaltılması, düşük karbon, sıhhat ve dijital yenilik üzere büyüme öncülerini geliştirmeliyiz.”
“Çin ile Orta Asya ülkeleri, karşılıklı stratejik inancı derinleştirmeli ve temel çıkarlarını ilgilendiren mevzularda birbirlerine her vakit açık ve güçlü dayanak sunmalı.”
‘Kuşak ve Yol projesine el ele liderlik edelim’
Kuşak ve Yol projesinde Çin’le birlikte bölgenin ‘liderliği üstlenmesi’ gerektiğini belirten Şi, ‘sonsuz dostluğu sürdürmek’ amacıyla önderlerin 2025’te Kazakistan’da tekrar buluşmayı hedefleyeceğini duyurdu.
‘C+C5’ işbirliği, devlet liderleri seviyesinde 2 yılda bir toplanacak
Çin-Orta Asya Doruğu, Pekin ile Orta Asya Cumhuriyetleri arasındaki ‘C+C5’ işbirliğinin devlet liderleri seviyesindeki birinci toplantısı oldu. Çin ile 5 Orta Asya ülkesinin gelecekte önderler buluşma sistemini kurumsallaştırma konusunda muahedesiyle iki yılda bir tepe yapılacak. Sonraki tepe 2025 yılında Kazakistan’da yapılacak.
Çin’den Orta Asya ülkelerine 3.7 milyar dolarlık mali destek
Zirvede kaydedilen öteki kıymetli gelişmeler, Çin’in Orta Asya ülkelerine 26 milyar yuan (yaklaşık 3.72 milyar ABD doları) kıymetinde finansman dayanağı ve fiyatsız yardım sağlaması, Çin-Orta Asya ulaşım koridorunun inşasının teşvik edilmesi ve Çin-Orta Asya güç geliştirme ortaklığı kurulması konusunda anlaşılması.
AFP: Ukrayna’yla meşgul Rusya’nın boşluğunu dolduracak
Fransız haber ajansı AFP, Jenerasyon ve Yol’un Şi için ‘çığır açıcı jeopolitik proje’ olduğuna dikkat çekerken, “Pekin, Rusya’nın Ukrayna’daki savaşının eski Sovyet devletlerinde bıraktığı boşluğu doldurarak Orta Asya ile işbirliğini yine başlatmaya can atıyor” yorumunu yaptı.
